back to top
Σάββατο, 15 Φεβρουαρίου, 2025
12 C
Athens
Σάββατο, 15 Φεβρουαρίου, 2025
12 C
Athens

ΣΧΕΤΙΚΑ ΝΕΑ

Το τέλος της ηγεμονίας του εκσυγχρονισμού στην Ελλάδα

Η ταυτότητα του πολιτικού εκσυγχρονισμού - Ποια είναι η διαφορά της με τον λαϊκισμό - Η κυριαρχία της στα 50' με Καραμανλή, στα 90' με Σημίτη και στα τέλη του 2010' με Μητσοτάκη - Ο προδιαγεγραμμένος θάνατος της ηγεμονίας του εκσυγχρονισμού σήμερα

Ο Κώστας Σημίτης ως πολιτική προσωπικότητα, συνέδεσε το όνομα του με το πολιτικό αφήγημα του εκσυγχρονισμού στην Ελλάδα. Ο εκσυγχρονισμός αποτελεί μια τάση, έναν πολιτικό λόγο ο οποίος έχει συγκεκριμένα πολιτικά χαρακτηριστικά και κατευθύνσεις, μια πολιτική ταυτότητα, ιδιαίτερα στην Ελλάδα. Μια ταυτότητα με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που έρχεται σε αντίθεση με την πολιτική ταυτότητα του λαϊκισμού (όχι με την έννοια της δημαγωγίας, αλλά με αυτή της λαϊκότητας). Μια ταυτότητα που επιζεί πρίν και μετά τον Σημίτη, αλλά και ένα αφήγημα που αν και υπήρξε ηγεμονικό ξανά μετά το 2019, σήμερα καταρρέει.

Τι είναι ο εκσυγχρονισμός

Ευρύτερα ο εκσυγχρονισμός έχει συνδεθεί με την έννοια της παγκοσμιοποίησης ως ένα επιτακτικό πολιτικό αίτημα (από τα πάνω προς τα κάτω). Το “τέλος της ιστορίας”, η απορρύθμιση της αγοράς και της εργασίας, η άνοδος της ιδιωτικής παρέμβασης στον πολιτικό χώρο και η επέκταση της αγοράς και των χαρακτηριστικών της στον δημόσιο τομέα, είναι μερικά μόνο παραδείγματα της τάσης αυτής που κυριάρχησε στα 90s.

Μαζί με αυτά, είχαμε μετατοπίσεις στην μαζική κουλτούρα. Η φιλελευθεροποίηση των αξιών σε αντίθεση με την κοινωνική νόρμα, η άνοδος της ατομικότητας σε βάρος της κοινωνικής αλληλεγγύης, η κοινωνική και ηθική καταδίκη της φτώχειας από κατάσταση σε καταντημα και η αποθέωση της προσωπικής – ατομικής επιτυχίας. Τέλος, είχαμε τα χρόνια αυτά την αποσάθρωση της κοινής κουλτούρας και την απελευθέρωση των υπό-κουλτουρών ως αντίκτυπος της ηγεμονίας των μέσων μαζικής ενημέρωσης και αργότερα του διαδικτύου.

Αυτά αποτελούν μερικά μονάχα χαρακτηριστικά του εκσυγχρονισμού. Πολιτικοί αναλυτές με μεγάλη σαφήνεια έχουν περιγράψει το φαινόμενο αυτό ακριβέστερα και πιο γλαφυρά.

Ο εκσυγχρονισμός ως πολιτική ταυτότητα

Το ζήτημα στο παρόν κείμενο είναι η πολιτική συνέχεια και η εξέλιξη του αφηγήματος αυτού στο σήμερα, με αφορμή τον θάνατο του Κώστα Σημίτη, εκφραστή του εκσυγχρονιστικού τεχνοκρατισμού στην Ελλάδα. Η πολιτική ταυτότητα του εκσυγχρονισμού υπήρχε και πριν τον Σημίτη βέβαια. Όπως και η αντίστροφη ταυτότητα, εκείνη του πολιτικού λαϊκισμού. Όχι του δημαγωγικού απαραίτητα λαϊκισμού. Της λαϊκότητας, της αλληλεγγύης, της κοινής κοινωνικής αφοσίωσης. Μια ταυτότητα που συσπείρωσε τους “χαμένους” της παγκοσμιοποίησης, τους πολέμιους του πολιτικού και οικονομικού φιλελευθερισμού, τους υποστηρικτές του προνοιακού κοινωνικού κράτους που κατέρρεε μετά τη δεκαετία του 90′ στην Ελλάδα κ.α.

Το δίπολο εκσυγχρονισμός – λαϊκισμός (επισημαίνουμε ξανά, όχι με την έννοια της δημαγωγίας), είναι ένα κυρίαρχο δίπολο στην πολιτική κουλτούρα που τέμνει κάθετα το δίπολο αριστερά – δεξιά. Εξ ου και ο εκσυγχρονισμός είναι ένα φαινόμενο που συναντάται σε όλες τις παρατάξεις και τα κόμματα. Όπως και η λαϊκότητα.

Η πολιτική συνέχεια του εκσυγχρονισμού μέσα στον χρόνο

Το δίπολο αυτό υπήρχε όπως είπαμε και πριν τον Σημίτη. Σημάδια του μπορούμε να αναγνωρίσουμε για παράδειγμα τη δεκαετία του 60′ στην Ελλάδα, με τον εκσυγχρονισμό του Κωνσταντίνου Καραμανλή και την λαϊκότητα που εξέφραζε η αριστερά και λίγο αργότερα ο Ανδρέας Παπανδρέου στην Ένωση Κέντρου.

Κατά διαστήματα ωστόσο ηγεμονικό, κυρίαρχο, επικρατέστερο αφήγημα στην ελληνική κοινωνία γινόταν ένα από τα δύο, όσο το άλλο “βουλιάζε” στην απαξίωση. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η δεκαετία του 80′ στην Ελλάδα όπου είχαμε την πλήρη πολιτική και κοινωνική επικράτηση της λαϊκότητας, του λαϊκισμού να το πούμε τεχνικά του Ανδρέα Παπανδρέου.

Ανδρέας Παπανδρέου και Κωνσταντίνος Καραμανλής | Πηγή εικόνας Καθημερινή

Από τη δεκαετία του 90′ μια σειρά εξελίξεων, κυρίως διεθνών (πτώση της ΕΣΣΔ, τέλος της ιστορίας, παγκοσμιοποίηση κλπ) έφεραν σταδιακά στην Ελλάδα την ηγεμονική επικράτηση του εκσυγχρονισμού. Σημείο κρίσης της ηγεμονίας του αποτέλεσε η κρίση των μνημονίων στην Ελλάδα. Όπου ο “εκσυγχρονισμός – λαϊκισμός” ουσιαστικά μετατράπηκε στο δίπολο “μνημόνιο – αντιμνημόνιο”, σε ένα δίπολο υπεράνω πολιτικών ταυτοτήτων (Η ΝΔ συγκυβέρνησε με το ΠΑΣΟΚ και ο ΣΥΡΙΖΑ με τους ΑΝΕΛ).

Ωστόσο, ο κλονισμός του εκσυγχρονισμού τα χρόνια εκείνα ήταν προσωρινός (για μια σειρά δομικών λόγων). Η τάση έγινε ηγεμονική στα τέλη της δεκαετίας του 20′ και οι απανωτές νίκες του νέου εκφραστή της, του Κυριάκου Μητσοτάκη το μαρτυρούν.

Ο προδιαγεγραμμένος θάνατος του πολιτικού εκσυγχρονισμού

Τα τελευταία χρόνια ωστόσο, οι διαρκείς κρίσεις, μετέτρεψαν το δίπολο σε “σύστημα – αντισύστημα”, σε όλο τον κόσμο. Οι “αντισυστημικές” δυνάμεις κυριαρχούν πλέον σε όλη την Ευρώπη. Είναι το φαινόμενο που εσφαλμένα επιλέγουμε να αναγνωρίζουμε ως “άνοδος της ακροδεξιάς”. Είναι η ουσιαστικά η αποκαθήλωση των κεντρικών θέσεων του εκσυγχρονισμού στο σήμερα (παγκοσμιοποίηση, νεο-φιλελευθερισμός κλπ) από την ίδια την κοινωνική πραγματικότητα. Η φτωχοποίηση, η περιθωριοποίηση μεγάλων μερών του πληθυσμού φέρνει την απο τα κάτω κοινωνική αντίδραση η οποία λόγω της επένδυσης του φιλελευθερισμού στην εθνική ταυτότητα εκφράζεται κυρίως με εθνικιστικούς – νασιοναλιστικούς όρους.

Η νίκη Τραμπ αποτέλεσε σημείο τομής των εξελίξεων. Υποδηλώνει πως η ηγεμονία του εκσυγχρονισμού βρίσκεται πιο κοντά στο τέλος του από ποτέ. Είναι μια τάση που θα επικρατήσει όπως και στις ΗΠΑ, σε όλη την Ευρώπη, με διαφορετικούς όρους σε κάθε χώρα. Και είναι ιδιαίτερη ειρωνία της μοίρας, πως ο προδιαγεγραμμένος τουλάχιστον θάνατος αυτός του εκσυγχρονισμού τυγχάνει στην χώρα μας να συμβαίνει ταυτόχρονα με τον θάνατο του πολιτικού εκφραστή του εκσυγχρονισμού στην Ελλάδα, Πρώην Πρωθυπουργού, Κώστα Σημίτη. Αυτό ερμηνεύει και την ένταση που έφερε στην πολιτική ζωή ο θάνατος του, με ανακοινώσεις και δημόσιες αναγνώσεις σκληρές για το πρόσωπο του ακόμη και την ημέρα της κηδείας του. Δείγμα του ότι βρισκόμαστε σε σημείο καμπής και αλλαγής της ηγεμονικής κουλτούρας και στην Ελλάδα.

FILE PHOTO: Republican presidential nominee and former U.S. President Donald Trump reacts during a campaign event at the Cobb Energy Performing Arts Centre in Atlanta, Georgia, U.S. October 15, 2024. REUTERS/Dustin Chambers/File Photo

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

Popular Articles