Τρομακτικά είναι τα κέρδη που εισπράττουν οι μεγάλες αμυντικές εταιρείες της Ευρώπης, εξαιτίας της ραγδαίας αύξησης των δαπανών λόγω του πολέμου στην Ουκρανία. Ωστόσο, τα κέρδη αυτά υπάρχει κίνδυνος να υπονομεύσουν τα επιχειρήματα της ΕΕ, για έκδοση κοινού χρέους για τον επανεξοπλισμό του μπλοκ.

«Δεν θέλω να υπάρχει ο κίνδυνος τα χρήματα των φορολογουμένων να καταλήγουν να επιδοτούν τα κέρδη των εταιρειών», δήλωσε ο Tobias Cremer, Γερμανός ευρωβουλευτής με τους Σοσιαλιστές και τους Δημοκράτες και μέλος της υποεπιτροπής άμυνας και της επιτροπής εξωτερικών υποθέσεων του Κοινοβουλίου.

Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν προειδοποίησε πως αυτό το καλοκαίρι η ΕΕ αντιμετώπισε «πρωτοφανείς και αυξανόμενες απειλές για την ασφάλεια» και χρειάζεται 500 δισεκατομμύρια ευρώ σε πρόσθετες αμυντικές επενδύσεις κατά την επόμενη δεκαετία».

Δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο πως θα συγκεντρωθούν αυτά τα χρήματα. Το πιο πιθανό είναι είτε από τους εθνικούς προϋπολογισμούς ή από προϋπολογισμό της ίδιας της ΕΕ, ή τέλος, με την έκδοση ομολόγων, υποστηριζόμενη από τις 27 χώρες – μέλη του μπλοκ.

Η έκρηξη των κερδών των αμυντικών εταιρειών αποτελούν τεράστιο πονοκέφαλο, καθώς κάνουν ακόμα πιο δύσκολο να δικαιολογηθεί ο δανεισμός για περαιτέρω επενδύσεις στην παραγωγή όπλων.

«Οι εταιρείες χρειάζονται παραγγελίες, όχι χρήματα», τόνισε διπλωμάτης από την Σκανδιναβία που αντιτίθεται στα κοινά αμυντικά ομόλογα.

Τα απίστευτα κέρδη των ευρωπαϊκών αμυντικών εταιρειών

Η γαλλική Thales, για τους πρώτους 9 μήνες του 2024, ανακοίνωσε ότι οι πωλήσεις αυξήθηκαν κατά 6,2% και άγγιξαν τα 14 δισ. ευρώ, σε σύγκριση με την ίδια περίοδο πέρυσι, κυρίως λόγω της άμυνας και της ασφάλειας.

Την ίδια περίοδο, οι πωλήσεις της σουηδικής Saab πραγματοποίησαν εντυπωσιακό άλμα 71% και 79 δισεκατομμύρια κορώνες (6,9 δισεκατομμύρια ευρώ).

«Συνεχίζουμε να βλέπουμε αυξανόμενη ζήτηση, καθώς τα ευρωπαϊκά έθνη πρέπει να αναπληρώσουν τα αμυντικά τους αποθέματα, κάτι που θα απαιτήσει μακροπρόθεσμες προσπάθειες», δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος Micael Johansson.

Η γερμανική Rheinmetall «αύξησε σημαντικά τις πωλήσεις και το λειτουργικό της αποτέλεσμα» το δεύτερο τρίμηνο του έτους και προέβλεψε ρεκόρ πωλήσεων ύψους 10 δισ. ευρώ με περιθώριο λειτουργικού κέρδους 14% έως 15% για το σύνολο του 2024.

Η ιταλική Leonardo πραγματοποίησε αύξηση στις παραγγελίες της κατά 18,8% και 10,3 δισ. ευρώ με το καθαρό της αποτέλεσμα να φτάνει τα 555 εκατ. ευρώ, αύξηση 166,8% σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2023.

Ο διευθύνων σύμβουλος Roberto Cingolani δήλωσε τον Φεβρουάριο: «Βρισκόμαστε μπροστά σε ένα ιδιαίτερο παράθυρο ευκαιρίας, καθώς η αμυντική βιομηχανία αποτελεί πλέον μέρος της παγκόσμιας ασφάλειας».

Αυτή η τάση που επικρατεί, πολύ δύσκολα θα σταματήσει. Οι 15 κορυφαίοι αμυντικοί εργολάβοι παγκοσμίως προβλέπεται να καταγράψουν ελεύθερες ταμειακές ροές ύψους 52 δισ. δολαρίων το 2026, σχεδόν διπλάσιες σε σχέση με το 2021, σύμφωνα με ανάλυση της Vertical Research Partners για τους Financial Times.

Η φορολόγηση των κερδών ως έσχατη λύση

Τα κέρδη αυτά είναι τόσο υψηλά που ο Ιταλός υπουργός Οικονομικών, Τζιανκάρλο Τζορτζέτι σημείωσε το πόσο πλούσιες είναι οι αμυντικές εταιρείες και πως σκέφτηκε να φορολογήσει τα έκτακτα κέρδη των επιχειρήσεων.

«Παραδόξως, σήμερα, θα μπορούσε κανείς να πει ότι με όλους αυτούς τους πολέμους, οι εταιρείες που παράγουν όπλα τα πάνε ιδιαίτερα καλά», δήλωσε στις αρχές Οκτωβρίου.

Τελικά, η διάταξη αυτή δεν μπήκε στον φετινό προϋπολογισμό, και ακόμη και ο Cramer, σοσιαλιστής ευρωβουλευτής, παραδέχθηκε ότι «η φορολόγηση των κερδών συνήθως πρέπει να είναι μια πολύ έσχατη λύση».

Παράλληλα, στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου ο υπουργός Ναυτικού, Κάρλος Ντελ Τόρο κατήγγειλε τους κατασκευαστές όπλων ότι χρησιμοποιούν τα έκτακτα κέρδη τους για να αυξήσουν τις τιμές των μετοχών τους μέσω της επαναγοράς μετοχών.

«Συνολικά, πολλοί από εσάς εξασφαλίζετε κέρδη ρεκόρ, όπως αποδεικνύεται από τις τριμηνιαίες οικονομικές καταστάσεις σας», είπε στους αμυντικούς εργολάβους τον Φεβρουάριο.

«Δεν μπορείτε να ζητάτε από τον Αμερικανό φορολογούμενο να κάνει μεγαλύτερες δημόσιες επενδύσεις, ενώ συνεχίζετε να ανεβάζετε τις τιμές των μετοχών σας μέσω επαναγοράς μετοχών, αναβολής υποσχόμενων επενδύσεων κεφαλαίου και άλλων λογιστικών ελιγμών», είπε.

Αν και η Ιταλία δεν έχει κάνει ακόμα το βήμα και να φορολογήσει τα κέρδη των αμυντικών εταιρειών, υπάρχουν ενδείξεις ότι κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί. Οι ΗΠΑ επέβαλαν ειδικούς φόρους στην βιομηχανία όπλων κατά τη διάρκεια και των δύο παγκοσμίων πολέμων.

Η Ουκρανία ρυθμίζει τα κέρδη που μπορούν να έχουν οι εταιρείες από την παραγωγή όπλων, αλλά αυτό έχει δημιουργήσει ανησυχίες ότι υπονομεύει τα αποτελέσματά τους και περιορίζει την ικανότητά τους να επενδύουν.

«Πολλές ευρωπαϊκές αμυντικές εταιρείες έχουν ήδη επενδύσει σημαντικά για να επεκτείνουν τις παραγωγικές τους δυνατότητες τα τελευταία χρόνια»

Παρά τις γκρίνιες για τα παχυλά κέρδη που αποκομίζουν οι ευρωπαϊκές εταιρείες, επενδύουν – συχνά χωρίς σταθερές κυβερνητικές παραγγελίες για να υποστηρίξουν αυτούς τους οικονομικούς κινδύνους.

«Πολλές ευρωπαϊκές αμυντικές εταιρείες έχουν ήδη επενδύσει σημαντικά για να επεκτείνουν τις παραγωγικές τους δυνατότητες τα τελευταία χρόνια, αναλαμβάνοντας επιχειρηματικό ρίσκο στο όριο του δυνατού χωρίς την άμεση εξασφάλιση παραγγελιών», δήλωσε ο Jan Pie, γενικός γραμματέας της Ένωσης Ευρωπαϊκών Βιομηχανιών Αεροδιαστημικής, Ασφάλειας και Άμυνας.

Ακόμα κι έτσι, η θέα κερδοφόρων αμυντικών εταιρειών που εκμεταλλεύονται κυβερνητικά προγράμματα, κολλάει στα πόδια ορισμένων πολιτικών. Σε ένα παράδειγμα, η Rheinmetall είναι βασικός δικαιούχος της πράξης της ΕΕ ύψους 500 εκατομμυρίων ευρώ για τη στήριξη της παραγωγής πυρομαχικών.

«Χρειαζόμαστε πράγματι μεγάλες εταιρείες για να αυξήσουμε γρήγορα την παραγωγή πυρομαχικών και υπάρχουν περιπτώσεις όπου η στήριξη της ΕΕ και των κρατών μελών είναι απαραίτητη», δήλωσε η Hannah Neumann, Γερμανίδα ευρωβουλευτής των Πρασίνων, η οποία συμμετέχει στην υποεπιτροπή άμυνας. «Αλλά γιατί εξαιρετικά κερδοφόρες εταιρείες όπως η Rheinmetall λαμβάνουν εκατομμύρια σε άμεσες επιχορηγήσεις; Δάνεια ή επιχορηγήσεις με όρους αποπληρωμής βάσει του κέρδους θα μπορούσαν να επιτύχουν τα ίδια αποτελέσματα χωρίς περιττά δώρα».

Πιθανή μείωση του κόστους

Μία πιθανή λύση είναι να μειωθούν τα ποσά που πληρώνουν οι κυβερνήσεις για όπλα και πυρομαχικά, ιδίως με την προώθηση κοινών αγορών και με την ενοποίηση μιας ιστορικά πολύ κατακερματισμένης αμυντικής αγοράς.

Τα υψηλά κέρδη και οι υψηλές τιμές των μετοχών δείχνουν ότι υπάρχει «ένα ισχυρό επιχείρημα για την ολοκλήρωση της ευρωπαϊκής αγοράς. Καθώς ολοκληρώνετε την αγορά, κατ’ αρχήν, θα πρέπει να δείτε περισσότερο ανταγωνισμό και καθώς βλέπετε περισσότερο ανταγωνισμό, θα πρέπει να δείτε τον ανταγωνισμό να μειώνει τα υπερκέρδη», δήλωσε ο Guntram Wolff, ανώτερος συνεργάτης της δεξαμενής σκέψης Bruegel στις Βρυξέλλες.

Αυτή την άποψη συμμερίζεται και ο υποψήφιος επίτροπος Άμυνας και Διαστήματος Andrius Kubilius. «Οι τιμές έχουν φτάσει στα ύψη», δήλωσε στο POLITICO, αλλά πρόσθεσε ότι οι κανονισμοί της ΕΕ, όπως το σχέδιο του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Αμυντικής Βιομηχανίας (EDIP), στοχεύουν στην παροχή κινήτρων για κοινές αγορές. «Οι κοινές προμήθειες μπορούν να μειώσουν τις τιμές», είπε.