Η παιδική φτώχεια αρχίζει να αναρριχείται στα πιο μείζονα προβλήματα που αντιμετωπίζει αυτή την στιγμή η χώρα. Οι ευθύνες της κυβέρνησης είναι σημαντικές, ειδικά αν προσμετρήσουμε την εσκεμμένη της απροθυμία για την επίλυση του συγκεκριμένου ζητήματος.
Η Ε.Ε. και συγκεκριμένα η Κομισιόν έχουν ασκήσει κριτική στην Ελλάδα πάνω στο συγκεκριμένο θέμα, το οποίο σχεδιάζεται άμεσα τόσο με το δημογραφικό όσο και με το ασφαλιστικό ζήτημα. Υπενθυμίζεται ότι η Ελλάδα μπήκε για πρώτη φορά στη δέσμη των χωρών που βρίσκονται σε κίνδυνο λόγω «επιδείνωσης ή στασιμότητας σε επίπεδα που απέχουν πολύ από τον μέσο όρο της Ε.Ε. στον κοινωνικό τομέα».
Συγκεκριμένα, οι τομείς που διαφέρει τόσο η χώρα μας είναι : η υπερβολική επιβάρυνση από το κόστος στέγασης, οι ανεκπλήρωτες ανάγκες για ιατρική περίθαλψη, ο κίνδυνος φτώχειας ή και κοινωνικού αποκλεισμού για το σύνολο του πληθυσμού και ιδίως για τα παιδιά, η αποτελεσματικότητα των κοινωνικών μεταβιβάσεων στη μείωση της φτώχειας και οι εισοδηματικές ανισότητες, που καθιστούν οποιοδήποτε εγχείρημα αναποτελεσματικό.
Όπως έδειξε η επιστημονική μελέτη της ερευνήτριας του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) Ειρήνης Λεριού, η παιδική φτώχεια έχει πολλαπλές διαστάσεις και δεν είναι μόνο οικονομική. Ο σύνθετος δείκτης παιδικής φτώχειας προκύπτει από έξι επιμέρους δείκτες. Οι τρεις πρώτοι είναι αμιγώς οικονομικοί και αφορούν τις συνθήκες διαβίωσης, δηλαδή το σπίτι, τη διατροφή και την ανεργία των κηδεμόνων. Οι άλλοι τρεις συνδέονται με παράγοντες μη οικονομικούς: δωρεάν υγεία, η ηθική εκπαίδευση, η σχόλη. Η συχνά υποτιμημένη διάσταση της ηθικής εκπαίδευσης αφορά το πώς τα παιδιά διδάσκονται αξίες, όπως η ενσυναίσθηση, η αγάπη για τον άνθρωπο, τα ζώα και τη φύση, η κοινωνική αλληλεγγύη. Η διάσταση της σχόλης αφορά τον ελεύθερο χρόνο των παιδιών, τις εξωσχολικές δραστηριότητες, την ψυχαγωγία, την άθληση, τον πολιτισμό, την κοινωνικοποίηση.
H υγειονομική παιδική φτώχεια
Η νέα έρευνα για την πολυδιάστατη παιδική φτώχεια που δημοσιεύτηκε στο τελευταίο δελτίο του ΚΕΠΕ εστιάζει αποκλειστικά στον τέταρτο δείκτη, την ένδεια υπό το πρίσμα της δημόσιας υγείας. Εξετάζει πώς η υγειονομική παιδική φτώχεια συνδέεται τόσο με το δημογραφικό ζήτημα όσο και με το ασφαλιστικό σύστημα.
Όπως αποδεικνύει με στοιχεία η έρευνα, το γεγονός ότι οι φτωχότεροι γονείς δεν μπορούν να διασφαλίσουν στα παιδιά τους επαρκείς και ποιοτικές υπηρεσίες υγείας λειτουργεί αποθαρρυντικά στη δημιουργία οικογένειας (ιδίως πολυμελούς), γεγονός που συμβάλλει, με την σειρά του, στη μείωση των γεννήσεων και στη μεγέθυνση του δημογραφικού προβλήματος.
Αντίστοιχα, τα παιδιά που αντιμετωπίζουν σήμερα υγειονομική φτώχεια τείνουν να έχουν χειρότερες σχολικές και ακαδημαϊκές επιδόσεις και κινδυνεύουν να βρεθούν σε αντίστοιχες συνθήκες υγειονομικής φτώχειας ως ενήλικες. Είναι πολύ πιθανό να καταστούν ανασφάλιστοι, να χάσουν την πρόσβαση σε δωρεάν υγεία, αναπαράγοντας τον φαύλο κύκλο της υγειονομικής ένδειας και του δημογραφικού προβλήματος. Από εκεί ξεκινάει ένας νέος ομόκεντρος φαύλος κύκλος, αφού η νέα πιθανή επιδείνωση του δημογραφικού οδηγεί σε νέες πιέσεις στο ασφαλιστικό σύστημα απειλώντας τη βιωσιμότητά του.
Το προφίλ της παιδικής υγειονομικής ένδειας
Τα παιδιά που καταγράφονται ως «υγειονομικά φτωχά» αισθάνονται ότι δεν μπορούν να απολαύσουν απρόσκοπτα, δωρεάν και υψηλής ποιότητας υπηρεσίες υγείας.
Από την επεξεργασία των στατιστικών δεδομένων για την περίοδο 2022-2024 προκύπτει αύξηση της υγειονομικής παιδικής ένδειας σε πανελλαδικό επίπεδο την τελευταία σχολική χρονιά 2023-2024 κατά 4,8%, από 3,2% το αμέσως προηγούμενο σχολικό έτος.
Όπως αποδεικνύει με στοιχεία η έρευνα του ΚΕΠΕ, τα παιδιά που βιώνουν υγειονομική ένδεια έχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Αρχικά ο τόπος κατοικίας τους. Είναι πιο πιθανό τα παιδιά να κατοικούν σε νησιωτικές, αγροτικές ή ορεινές περιοχές. Η υγειονομική παιδική φτώχεια στην ελληνική ύπαιθρο φτάνει το 5,9%, έναντι 3,5% στον μέσο όρο των αστικών περιοχών.
Επίσης, η οικογενειακή κατάσταση των παιδιών επηρεάζει την παιδική ένδεια. Τα παιδιά που καταγράφονται ως «υγειονομικά φτωχά» είναι πιο πιθανό να προέρχονται από μονογονεϊκές ή/και πολύτεκνες οικογένειες, να έχουν μεταναστευτικό ή προσφυγικό υπόβαθρο. Να καταγράφουν μη ικανοποιητικές σχολικές επιδόσεις. Με τα υψηλότερα ποσοστά να εμφανίζονται σε πολύτεκνες οικογένειες με τέσσερα παιδιά και άνω (6,3%).
Οι λύσεις που προτείνονται
Η μελέτη προτείνει συγκεκριμένες λύσεις για να αντιμετωπιστεί η παιδική φτώχεια στον τομέα της δημόσιας υγείας, ενισχύοντας παράλληλα το ασφαλιστικό σύστημα και τονώνοντας το δημογραφικό.
Η βασική πρόταση είναι όλες οι ιατρικές πράξεις των παιδιών των κατηγοριών που αντιμετωπίζουν υγειονομική ένδεια να γίνονται με πλήρη χρηματοδότηση από τον ΕΟΠΠΥ. Ειδικότερα η συμμετοχή των κηδεμόνων τους σε αυτές να είναι αμιγώς μηδενική.
Προκειμένου το ασφαλιστικό σύστημα να μην καταστεί ελλειμματικό από αυτή την επιπλέον υποχρέωση, προτείνεται προληπτικά (και όχι κατασταλτικά) η εφαρμογή ενός προγράμματος συμμόρφωσης και ηθικής εντός των κόλπων του ΕΟΠΠΥ.
Πρόκειται για ένα πρόγραμμα που έχει σχεδιαστεί για την πρόληψη και τον εντοπισμό μιας παραβατικής συμπεριφοράς και μπορεί να εφαρμοστεί σε συνταξιοδοτικά ταμεία και εν γένει σε φορείς κοινωνικής ασφάλισης. Η εφαρμογή προγραμμάτων συμμόρφωσης και ηθικής σε φορείς κοινωνικής ασφάλισης έχει συνδεθεί με την ενίσχυση της βιωσιμότητας των ασφαλιστικών συστημάτων.
Σύμφωνα με την έρευνα, η υιοθέτηση μιας τέτοιας πολιτικής αναμένεται να έχει θετικά αποτελέσματα στη σχολική επίδοση των μαθητών των ανωτέρω κατηγοριών. Με τη σειρά τους τα παιδιά ως ενήλικες θα έχουν καλύτερες εργασιακές προοπτικές, συμβάλλοντας στη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος.
Παράλληλα, η απρόσκοπτη πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες δωρεάν Υγείας για τα πιο ευάλωτα παιδιά θα συμβάλλει εμμέσως στην αντιμετώπιση του δημογραφικού.
