Η ταχύτατη επέκταση της τουρκικής επιρροής στη Συρία ήταν ένα από τα κύρια ζητήματα που απασχόλησαν Ελλάδα, Κύπρο και Αίγυπτο στην Τριμερή Σύνοδο του Κάιρου την Τετάρτη. Στις επίσημες δηλώσεις όμως των τριών ηγετών δεν αναφέρθηκε ούτε μια φορά η λέξη «Τουρκία».
Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Γαβριήλ Χαρίτου για την Deutsche Welle, πρόκειται για μία τριμερή η οποία επικεντρώθηκε στις προοπτικές της ενεργειακής συνεργασίας των χωρών στην Ανατολική Μεσόγειο, εν μέσω σχετικής στασιμότητας των κοινών τους επενδυτικών στόχων.
Στον ισχυρό απόηχο, βέβαια της τρομοκρατικής επίθεσης της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023 και όσα ακολούθησαν στην περιοχή, ήταν λογικό οι ηγέτες των τριών χωρών να επικεντρωθούν στον πόλεμο που βρίσκεται πολύ κοντά σε εκείνους.
Η Αίγυπτος, ειδικά, επικεντρώθηκε στο ενδεχόμενο ενός μεγάλου προσφυγικού κύματος από τη Γάζα και στην προσπάθεια της να επιτευχθεί μια συμφωνία εκεχειρίας με στόχο τον τερματισμό του πολέμου.
Η Κύπρος, από την άλλη, επικεντρώθηκε στο σχέδιο «Αμάλθεια» για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης στη Γάζα. Η Λευκωσία καταβάλλει σημαντικές προσπάθειες να διατηρήσει τις λεπτές ισορροπίες σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο, λαμβάνοντας υπόψιν την στρατηγική σχέση που έχει αναπτύξει με το Ισραήλ.
Ταυτόχρονα, η Ελλάδα διαχειρίζεται με ιδιαίτερη λεπτότητα τις πολεμικές εξελίξεις, έχοντας ως στόχο να μην βλάψει την ειδική στρατηγική σχέση που έχει με το Ισραήλ. Προσπαθεί, επίσης, να λειάνει τις διαφορές σε επίπεδο ΕΕ με αφορμή τις έντονες επικριτικές φωνές κατά των ισραηλινών επιχειρήσεων σε Γάζα και Λίβανο, αλλά και ενόψει της έναρξης της θητείας της ως μη μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας. Πρόκειται για μία ιδιότητα που θα φέρει την ελληνική διπλωματία στην πρώτη γραμμή των εξελίξεων του 2025, μια χρονιά που πρόκειται να είναι ιδιαίτερα επεισοδιακή όσο η προηγούμενη.
Ένας ανατρεπτικός Δεκέμβριος
Ο Δεκέμβριος του 2024 αποδείχθηκε ένας μήνας ιδιαίτερα ανατρεπτικός. Η κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ, η κατάληψη της εξουσίας από τους Σουνίτες Ισλαμιστές της οργάνωσης Χαγιάτ Ταχρίρ Αλ-Σαμ (HTS) να καταλάβουν την εξουσία και ο νέος de facto ισχυρός άνδρας της Δαμασκού και ηγέτης της οργάνωσης Άχμαντ Αλ-Σάραα (ή Αμπού Μοχάμαντ Αλ-Τζολάνι) μετέτρεψαν τη Συρία σε μία χώρα που σήμερα φαίνεται να τελεί υπό πλήρη τουρκικό πολιτικό έλεγχο. Αυτή η εξέλιξη φαίνεται πως ευνοεί αρκετά την νεο-οθωμανική περιφερειακή αρχιτεκτονική που φιλοδοξεί να πετύχει η κυβέρνηση του Ερντογάν.
Στο πλευρό της Άγκυρας βρίσκεται, επίσης, το Κατάρ και η κυβέρνηση της δυτικής Λιβύης εκπρόσωποι της οποίας μετέβησαν στη Δαμασκό για να συγχαρούν τον νέο Σύρο ηγέτη.
Μόλις μια εβδομάδα μετά την επίσημη επαναλειτουργία της τουρκικής πρεσβείας στη Δαμασκό, στις 14 Δεκεμβρίου, ο Πρόεδρος της Σομαλίας, Χασάν Σεχ Μοχαμούντ, ανακοίνωσε ότι άρχισε και επισήμως η κατασκευή τουρκικής βάσης εκτόξευσης βαλλιστικών πυραύλων από το έδαφος της χώρας του.
Παράλληλα, πληθαίνουν οι ενδείξεις ότι η Τουρκία προσπαθεί να ενισχύσει τους δεσμούς της με την κυβέρνηση του Τσαντ, αντικαθιστώντας την ισχυρή στρατιωτική παρουσία της Γαλλίας. Ταυτόχρονα, δηλώνει πρόθυμη να μεσολαβήσει για τη λήξη του εμφυλίου στο Σουδάν.
Συνεχίζεται, επίσης, με αμείωτο ενδιαφέρον η τουρκική ρητορική κατά του Ισραήλ αλλά και ως προς το Κυπριακό. Ο υπουργός Εξωτερικών της χώρας, Χακάν Φιντάν, μάλιστα, επιμένει στη «λύση των δύο κρατών» με διεθνή αναγνώριση της «ΤΔΒΚ». Την ίδια στιγμή, η τουρκική στρατιωτική άσκηση «Γαλάζια Πατρίδα» στο Αιγαίο περιλαμβάνει σενάρια κατάληψης νησιών.
Η Ιορδανία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν και η Σαουδική Αραβία
Η σαφής επέκταση της επιρροής της Τουρκίας στη Συρία, προκάλεσε την άμεση αντίδραση του Ισραήλ, το οποίο έθεσε υπό τον έλεγχο του τα εδάφη των νότιων επαρχιών της χώρας, εγείροντας ζήτημα αυτονόμησης ή ακόμα και ανεξαρτητοποίησης των μειονοτήτων των Δρούζων και των Κούρδων.
Παράλληλα, οι εξελίξεις στη Συρία ανησυχούν ιδιαίτερα τη φιλοδυτική μοναρχία της Ιορδανίας και την Αίγυπτο του Προέδρου Αλ-Σίσι, ο οποίος θυμήθηκε με ποιον τρόπο οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι υπό την ηγεσία του προκατόχου του, Μοχάμαντ Μόρσι, είχαν υποστηριχθεί από τη διακυβέρνηση Ερντογάν.
Την ίδια ώρα, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μπαχρέιν παραμένουν καχύποπτοι μπροστά στην ανάμειξη του Κατάρ στην Συρία, ενώ χρηματοδοτούν με γενναία ποσά την Τουρκία. Τέλος, η Σαουδική Αραβία ελπίζει στη διεθνή προσπάθεια ώστε προχωρήσει η εξουδετέρωση του ιρανικού «άξονα της Αντίστασης». Εστιάζουν κυρίως στην καταπολέμηση των Χούθι της Υεμένης και το ενδεχόμενο εμφάνισης μίας νέας τουρκικής «γεωπολιτικής μέγγενης» στην περιοχή.
Η «αντίθετη συσπείρωση»
Είναι ξεκάθαρο πως απέναντι στην εξάπλωση της τουρκικής επιρροής στην περιοχή, εξελίσσεται μια «αντίθετη συσπείρωση» των χωρών που δεν μπορούν να κρύψουν τους προβληματισμούς τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η πρόσκληση του Κύπριου Προέδρου, Νίκου Χριστοδουλίδη στον νεοεκλεγέντα Λιβανέζο ομόλογό του, Ζοζέφ Αούν, να συμμετάσχει στην ερχόμενη Σύνοδο των 27, σε μία προσπάθεια να «συγκρατηθεί» η Χώρα των Κέδρων μακριά από αντίστοιχες τουρκικές επιρροές, που πέτυχαν να μεταβάλουν με δραστικό τρόπο τις συριακές ισορροπίες.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες, λοιπόν, την ώρα που πολλές χώρες-μέλη της ΕΕ διανύουν μια περίοδο πολιτικής και οικονομικής κρίσης, Ελλάδα και Κύπρος, λόγω της γεωπολιτικής τους θέσης καλούνται να αναλάβουν ρόλο «συντονιστή» ανάμεσα στις χώρες εκείνες που προβληματίζονται από το περιβάλλον ανισορροπίας δυνάμεων, που σταδιακά εξυφαίνεται στη Μέση Ανατολή και στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η πρόσφατη Τριμερής του Κάιρου, οι συναντήσεις που πραγματοποίησε στη Λευκωσία ο Κύπριος Πρόεδρος, Νίκος Χριστοδουλίδη με τον Πρόεδρο του Ισραήλ, Ισαάκ Χέρτσογκ, και με τον Εμιρατινό Υπουργό Εξωτερικών, Αμπντάλα Μπιν Ζάγιεντ Αλ-Ναχιάν αλλά και η αυριανή επίσκεψη του Έλληνα Πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη, στη Σαουδική Αραβία, αποδεικνύουν τα ευαίσθητα ανακλαστικά που έχουν ενεργοποιηθεί σε Αθήνα και Λευκωσία.
